ضریب تبدیل خوراک و راه هایی برای بهبود آن

رضایت دامداران در گرو کاهش ضریب تبدیل دام و بهبود ضریب تبدیل خوراک قرار دارد. عوامل بسیاری در بهبود ضریب تبدیل اثر گذارند و با کنترل و رعایت این عوامل می توان حجم جیره مصرفی دام را به میزان قابل توجهی کاهش داد. در این مطلب به عوامل اثرگذار در ضریب تبدیل خوراک و علت آن پرداخته شده است.

هدف اصلی بهبود ضریب تبدیل خوراک چیست؟

اهداف ابتدایی در بهبود ضریب تبدیل خوراک دام برای افزایش کیفیت شیر تولیدی، بهبود شکل ظاهری دام و افزایش مدت زمان عمر دام می باشد. علاوه بر این موارد بهبود کمیت و کیفیت گوشت دام و جلوگیری از ناهنجاری های ژنتیکی نیز جز سایر اهداف آن می باشد.

راهکارهای بهبود خوراک دام و طیور

در دهه های اخیر، افزایش عرضه مواد دامی و طیور از طریق افزایش تعداد سوپرمارکت ها بوده و ناشی از افزایش بهره‌وری در این حیوانات نبوده است. با کاهش منابع طبیعی موجود، عملا ادامه چنین شرایطی ممکن نیست. چالش های که صنعت پرورش دام و طیور با آن مواجه است به علت افزایش جمعیت کره زمین، رو به افزایش است. به همین دلیل سیستم تولید با کارآیی بیشتری لازم است معرفی شود، ولی نه به قیمت آسیب زدن به منابع محیط زیست. دامداران سنتی باید ترغیب به استفاده از خلاقیت بیشتری در حرفه خود شوند. یکی از پیش‌زمینه های کسب این هدف، استفاده  سیستمی کاربردی و مقرون به صرفه است، مخصوصا در مواردی که هدف بهره‌وری طولانی مدت است.

انواع شیوه های بهبود بهره‌وری

در میان انواع رویکردهای افزایش و بهبود بهره وری در دام و طیور، برخی بیش از سایرین استفاده شده اند برای مثال: بهبود سیستم آموزشی و نظارت، سیستم گسترش کلی سنتی، سیستم های متصل به اتحادیه ها و صنف های دام و طیور، رویکردهای آموزش دانشجویی

برای مثال استفاده از کارگران آموزش دیده و معاینه منظم دام توسط دامپزشکان به بهبود ضریب تبدیل و افزایش بهره‌وری منجر می شود. هر چند در بسیاری از کشورها نهایتا این خدمات به کنترل سلامت حیوانات محدود می شود و شامل مداخلاتی در جهت بهبود تولید و باروری دام و طیور نمی باشد.

امروزه خوراک دام و طیور از نظر اقتصادی بسیار مهم انگاشته می شود و مداخلات تکنیکی به جهت بهبود ضریب تبدیل خوراک دام، اثری سریع تر و با کیفیت بالاتری برخلاف بسیاری ازمداخلات انجام شده در زمینه بهبود تولید حیوانات داشته است. علاوه بر این نیاز به هزینه کمتری داشته و ساده‌تر است.

ضریب تبدیل خوراک دام چیست؟

ضریب تبدیل یکی از اصلی ترین رکن های دامداری می باشد که در این صنعت بسیار مورد توجه قرار گرفته است. ضریب تبدیل در واقع حجم مصرفی دام به منظور تولید محصولاتی چون شیر، گوشت و یا تخم مرغ(طیور و پرندگان) می باشد. به هر نسبتی که این ضریب تبدیل کمتر باشد به همان میزان کارآیی دام و طیور (راندمان) مورد نظر نیز بیشتر است.

شیوه محاسبه ضریب تبدیل = میزان مصرف خوراک ÷ مقدار تولید محصولات

بسته به جاندار مورد نظر، ضریب تبدیل می تواند متفاوت باشد برای مثال در بره های پرواری میانگین ضریب تبدیل حدود۷.۵ می باشد. به عبارتی دیگر برای تولید ۱ کیلوگرم گوشت باید ۷.۵ کیلوگرم خوراک و علوفه مصرف کند. در واقع این ضریب نشاندهنده کیفیت تبدیل خوراک دام به محصول است. این مبحث از این حیث مورد اهمیت است که با کاهش ضریب تبدیل هزینه های عمده دامداری ها نیز کاهش می یابد. عوامل متعددی میتوانند روی بهبود ضریب تبدیل اثر گذار باشند.

عوامل اثر گذار بر بهبود ضریب تبدیل خوراک دام و طیور

بسیاری از این عوامل اثرگذار در معرض دید دامداران قرار دارند اما به دلایل زیادی فرد ممکن است قادر به مشاهده و رفع آن ها نباشد.

دمای محیط

یکی از مهم ترین عوامل در بهبود ضریب خوراک دام دمای محیط و سیستم گرمایشی سوله است. مطمئن شوید که تمام بخش های سیستم گرمایشی سالم هستند و در صورتی که یکی از  بخاری ها به خوبی کار نمی کنند علت را شناسایی کنید. اهمیت دمای محیط مناسب دام و طیور در این جاست که در صورت پایین تر بودن دمای مناسب، دام و طیور مجبور به مصرف مواد غذایی بیشتر از جهت افزایش دمای بدن خود هستند. از طرفی دمای محیط نیز نباید بیش از اندازه بالا باشد چرا که باعث کاهش راندمان خواهد شد(بخشی از حجم محصول تبدیل به خنک سازی دام می شود). دمای محیط مناسب می تواند اثر بسزایی در کاهش یا بهبود ضریب تبدیل دام داشته باشد.

عوامل مدیریتی

سیاست های مدیریتی در زمان پروار بندی دام ها یکی دیگر از عوامل موثر در بهبود ضریب دام است. به هر میزان که مدیریت گله بهتر صورت گرفته باشد به همان میزان ضریب تبدیل کاهش بیشتری می یابد.

تهویه

تهیه جز عواملی است که به دمای محیط وابسته است و تهویه بیش از حد موجب اتلاف گرما خواهد شد و عدم مناسب بودن سیستم تهویه سبب می شود که رطوبت زیادی در سالن باقی بماند و رطوبت بیش از حد نیز موجب افزایش میزان ابتلا به بیماری ها و مرگ و میر دام و طیور خواهد شد. تهویه سالن دام بستگی به  فصل مورد نظر متفاوت خواهد بود و راهکارهای مدیریتی برای کنترل روند و شیوه ی اجرای آن بسیار اهمیت دارند.

عوامل مرتبط با تغذیه دام

یکی از این عوامل میزان انرژی خوراک دام می باشد. این به این معنی است که هر چه خوراک دام انرژی کمتری به او برساند دام مجبور به مصرف ماده غذایی بیشتری خواهد بود و در نتیجه ضریب تبدیل خوراک نیز بالاتر خواهد رفت. بنابراین تغذیه دام باید هم تامین انرژی آن و هم نیاز های دام به ویتامین ها و پروتئین ها را تامین کند. تغذیه دام هایی چون برا علاوه بر علوفه کنسانتره مخصوص آن ها نیز می باشد و باید شیوه تعیین مقدار آن با توجه به فصل به شکل دقیق تعیین گردد. از نظر برنامه تغذیه دام ها بهتر است که وعده های غذایی تقسیم شود تا دام مدت زیادی گرسنه نماند. تقسیم وعده ها نیز سبب کاهش مصرف علوفه و بهبود ضریب تبدیل خوراک خواهد شد. آموزش افرادی که در دامپروری کار می کنند علاوه بر مزایای بسیاری که دارد سبب می شود که افراد با بی دقتی خوراک زیادی را در آخور دام ها نریزند. حجم بیش از حد علوفه باعث کهنه شدن، کپک زدن و آلوده شدن آن ها خواهد شد و در نتیجه دام ها تمایلی به مصرف آن ها ندارند.

کیفیت آب

تامین آب شرب تمیز و سالم برای دام ها جز ضروریات است و یکی از مهم ترین فاکتورهای تاثیرگذار در بهبود ضریب تبدیل خوراک دام می باشد.

سلامت گله

بیماری دام تاثیر نامطلوبی بر ضریب تبدیل آن ها دارد و در صورت آلوده بودن یکی از دام ها بهتر است به سرعت آنرا از بقیه گله جدا کنید. بهترین رویکرد در این زمینه جلوگیری از بیماری و شیوع آن با استفاده از رعایت بهداشت محیط دام ها و واکسیناسیون آن ها و ویزیت منظم گله توسط دامپزشک است.